Rewolucje naukowe to hasło przewodnie tegorocznego Pikniku Naukowego. Udział w nim wzięło Centrum Nauczania Matematyki i Fizyki PŁ, reprezentując Politechnikę Łódzką po kilkuletniej przerwie spowodowanej pandemią. Nasze pokazy na Stadionie Narodowym w Warszawie były ściśle związane z tematyką przełomów naukowych w fizyce. Byliśmy obecni w strefie „eksperymentów kultowych”. Myślą przewodnią naszego programu były: Przełomy małe i duże, czyli o wykraczaniu poza „oczywiste oczywistości”.
Organizatorzy przyznali nam duży namiot na koronie Stadionu Narodowego. Liczba osób oglądających nasze pokazy była bardzo duża, a do naszego namiotu ustawiały się kolejki chętnych. Była to cena za interaktywność wszystkich eksperymentów, które trzeba było samemu wykonać, żeby je „poczuć”. .
Moim zdaniem, wielu zwiedzających przekonało się, że fizyka jest interesująca. Udział fizyków z CMF PŁ w Pikniku jest świetną akcją promocyjną i zmienia sposób postrzegania Politechniki Łódzkiej przez licealistów, którzy wykonali własnoręcznie być może pierwsze w swoim życiu świadome eksperymenty fizyczne.
Ponadto pokazy przygotowane na Piknik są gotowymi doświadczeniami do wykorzystania podczas zajęć dla liceów, nad którymi CMF roztoczyło patronat.
Nasza Ekipa na 26. Pikniku Naukowym
foto: Piotr Słoma
Pokazy
Uważamy nasz udział w 26. Pikniku Naukowym za bardzo udany. Wszystkie zestawy pokazowe były wykonane profesjonalnie. Otwarte dla zwiedzających interaktywne stanowiska zachęcały do samodzielnego eksperymentowania i wyciągania wniosków z obserwacji. Nasi animatorzy pomagali wykonać poprawnie pokazy oraz wyjaśniali ewentualne wątpliwości.
Z uwagi na potencjalne zagrożenia (duże ciężary podnoszone przez systemy wielokrążków, dźwigni i kołowrót) wygrodziliśmy strefy niebezpieczne, dbając aby obserwatorzy doświadczeń nie wchodzili w te obszary. Z moich obserwacji widowni wynika, że problemem bywają rodzice, którzy czasem nie są w stanie przewidzieć, co może się stać, jeśli dziecko zafascynowane eksperymentem zignoruje ostrzeżenia i podejdzie za blisko do ruchomych ciężarków. Na szczęście czuwaliśmy nad bezpieczeństwem, aby uniknąć przykrych niespodzianek, o które nietrudno przy dużej liczbie obserwujących pokazy. Nie było żadnych krytycznych uwag od organizatorów na temat bezpieczeństwa naszych stanowisk.
Maszyny proste czyli PRZEŁOM w ocenie własnych sił
W tym doświadczeniu uczestnicy podnosili ciężar za pomocą wielokrążka, dźwigni czy kołowrotu. Zobaczyli przy tym, że za użycie do tego niewielkiej siły płacą koniecznością znacznego „zwiększenia drogi”. Myślę, że to bardzo przekonujące poznanie jednego z podstawowych praw fizyki - prawa zachowania energii mechanicznej.
Człowiek z walizką w drodze ku PRZEŁAMANIU schematycznej intuicji
Pokaz dotyczył doświadczenia, które „chodziło za nami” już od kilku lat. Wirujące w walizce koło żyroskopowe powodowało zaskakujące efekty. Walizka trzymana za rączkę przez człowieka, który się z nią obracał odchylała się od pionu. Jeśli trzymający walizkę obróci ją o 180 stopni to tym razem walizka odchyli się od pionu w przeciwną niż poprzednio stronę. Próba wyjaśnienia tej obserwacji przez działanie siły odśrodkowej zawodzi.
Podobny eksperyment można poczuć na własnej skórze w Centrum Nauki Kopernik, ale walizka tam używana nie jest przezroczysta. Nasz eksponat był obudowany pleksiglasem i było widać koło wirujące wewnątrz. Sądząc z liczby chętnych do zmierzenia się z naszą walizką możemy uznać pokaz za strzał w 10.
Dziewczynka z walizką żyroskopową. W doświadczeniu asystuje dr inż. Mariusz Panak
foto: Krzysztof Wojciechowski
PRZEŁOMOWE momenty „magnetycznej fizyki”
Sekwencja kilku eksperymentów prezentowała przełomowe doświadczenia: oddziaływanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną, indukowanie prądu w cewkach wywołane ruchem magnesu, powstawania prądów wirowych w przewodniku. Wszystkie te eksperymenty wykonywali własnoręcznie uczestnicy Pikniku. Dodatkowo każdy z młodych eksperymentatorów mógł zbudować własnoręcznie prosty silnik homopolarny składający się z magnesu neodymowego, bateryjki oraz odpowiednio wygiętych przewodów.
Magia zabawek fizycznych, czyli PRZEŁOMY na miarę malucha
Najmłodsi badacze uruchamiali ciekawe zabawki wykorzystujące w swej istocie działania przemiany energii mechanicznej.
Dodatkową atrakcją był duży działający model kalejdoskopu. Umożliwiał on oglądanie magicznych obrazów wirującej tarczy w wielkoformatowym wymiarze. Ogromną atrakcją były kalejdoskopowe zdjęcia twarzy młodych badaczy wykonane przez rodziców stojących z drugiej strony otwartego kalejdoskopu.
Zabawki fizyczne dla najmłodszych prezentuje mgr inż. Janusz Kuliński
foto: Krzysztof Wojciechowski
Pokazy przygotowali i zaprezentowali: dr hab. inż. Adam Chudecki, prof. PŁ, doktorzy inżynierowie: Krzysztof Wojciechowski, Dariusz Cybulski, Dariusz Krzyżański, Mariusz Panak, Piotr Słoma, Janusz Tomaszewski oraz mgr inż. Janusz Kuliński, mgr inż. Krzysztof Mońko i Jakub Kędzierski.
